Karaden?Z balikзi gem?Ler?N?N genel yapisal цzell?KLer?
|
1 2
| KARADEN?Z BALIKЗI GEM?LER?N?N GENEL YAPISAL ЦZELL?KLER? ЦZET Bu зal??mada, Do?u Karadeniz sahillerindeki tersanelerde ьretimi yap?lan orta ve bьyьk цlзekli bal?kз? gemilerinin genel yap?sal цzellikleri ortaya konulmu?tur. Geleneksel yцntemlerle in?a edilen ve genellikle "g?rg?r" yцntemiyle yap?lan bal?k avc?l???nda kullan?lan bu teknelerin geometrik, hidrostatik, stabilite ve boyuna genel mukavemet karakteristikleri ele al?nm??t?r. ?ncelemeye temel olu?turmak amac?yla geleneksel tasar?m? temsil eden tipik bir ana gemi seзilmi?tir. ?nceleme sonucunda geleneksel tasar?m?n baz? olumsuz yцnleri vurgulanarak iyile?tirme yollan цnerilmi?tir. G?R?? Besin kayna?? olarak bal?kз?l?ktan yararlanma tarihin ilk зa?lar?ndan bu yana sьregelen bir olgudur. Geli?en teknolojik olanaklara gцre bal?kз?l?k da biзim ve yцntem de?i?tirerek gьnьmьz modern bal?kз?l?k dьzeyine ula?m??t?r. Bal?kз?l?k aз?s?ndan geli?mi? ьlkelerle kar??la?t?r?ld???nda, Tьrkiye bal?kз?l?k sektцrьnьn baz? eksik ve geli?tirilmesi gereken yцnlere sahip olmakla birlikte, ьlkemiz denizlerinde yap?lan bal?kз?l???n genel anlamda modern bal?kз?l?k oldu?unu sцylemek olanakl?d?r. Цnceleri ilkel ve basit aletlerle gerзekle?tirilen su ьrьnleri avc?l??? zamanla geli?en teknolojiye paralel olarak gьnьmьzьn modern av araз ve gereзleriyle yap?lmaya ba?lanm??t?r. Bal?kз? gemileri, avlanma teknolojisinin en цnemli eleman? ve bal?k av araзlar? aras?nda da halen en de?erli olan?d?r. Avlanma teknolojisi ise ьlkemiz ьretimine olan katk?s?, sa?lad??? ekonomik ve sosyal yararlar aз?s?ndan Tьrkiye su ьrьnleri sektцrь iзerisinde цnemli bir alt sektцr olarak yer almakta ve ьretim girdileri aras?nda цnemli bir pay? olu?turmaktad?r. K?y? ve k?y? цtesi bal?kз?l?k karakterini ta??yan ьlkemizde bal?kз? gemileri, bьyьk цlзьde k?y?larda avlanan yak?n sahil teknesi olma цzelliklerini gцstermektedir. Ьlkemiz sular?nda kullan?lan bal?kз? gemileri iзin kabul edilmi? kesin bir s?n?flama olmamakla birlikte 'Su Ьrьnleri ?statistikleri'nde bal?kз? gemileri hem fiziki gцrьnьmlerine ve hem de yapt?klar? avc?l?k tьrlerine gцre s?n?fland?r?lm??lard?r. Bal?kз? gemilerinin avc?l?k tьrleri genel olarak, geminin kulland??? a? ve arac?n ad?yla tan?mlan?r. Цrne?in sьrьtme a??yla avc?l?k yapan bir bal?kз? teknesi trol teknesi, veya зevirme a?? kullanan bir gemi ise g?rg?r teknesi olarak adland?r?l?r. Ьlkemiz su ьrьnleri av miktarm?n bьyьk зo?unlu?unu trol ve g?rg?r tekneleriyle yap?lan avc?l?k olu?turur. Bu avc?l?k tьrlerinde kullan?lan gemilerin de bьyьk bir k?sm? Do?u Karadeniz sahillerindeki tersanelerde geleneksel yцntemlerle in?a edilmektedir (?ekil 1). Зo?unlukla g?rg?r avc?l???nda kullan?lan ve "Karadeniz tipi" olarak adland?r?lan bu teknelerin boylan 15-40 m aras?nda, motor gьзleri ise 250-1150 BG aras?nda de?i?mektedir. Sцz konusu bu teknelerin bьyьk bir oran?n?n (%61'nin) 1980 y?l?ndan sonra in?a edildi?i ve цzellikle bu y?ldan sonra yayg?n olarak ьretimde sac malzemenin kullan?ld??? gцrьlmektedir . diyagram? (?ekil 6) зizilmi?tir. Bundan yararlanarak da yьk diyagram? ile kesme kuvveti ve e?ilme momenti diyagramlar? (?ekil 7) зizilmi?tir. Sцz konusu diyagramlar mukavemet aз?s?ndan olas? en kritik yьkleme durumu iзin зizilmi?lerdir. Bu зal??mada inceleme konusu olan bal?kз? gemileri iзin en kritik yьkleme durumu limandan ayr?l?? durumudur. Зьnkь bu durumda gemi ortas?nda bulunan ambar tamamen bo? ve uзlarda bulunan tanklar ise tamamen dolu oldu?u iзin maksimum e?ilme momenti sцz konusudur. Deplasman bьyьklь?ь aз?s?ndan bak?ld???nda bal?kз? gemilerinde limandan ayr?l?? durumundaki deplasman?n yan yьklь durumdaki deplasmana yak?n oldu?u gцrьlьr. Bu nedenle цn tasar?m a?amalar?nda a??rl?k deplasman dengesi yan yьklь durumdaki deplasman gцz цnьne al?narak kurulur. TAKA'LARIN TAR?HЗES? Tьrk a?aз tekne in?aat?n?n ba?lang?з tarihi as?rlar evveline uzanmakla beraber son 15 - 20 y?la kadar ilk devirlerinin ilkelli?ini muhafaza etmekte idi. Gemi in?aat? tekni?i, ц?retimi ve e?itiminden mahrum kalm?? ustalar ve kalfalar, babadan kalma el tak?mlar? ve basit kal?plarla, bьyьk zorluklar iзinde bьyьk emek sarf ederek, a?aзlar? balta ve ayak keseri ile yontarak , Tьrk k?y? nakliyat?n?n цnemli k?sm?n? yapan bu tekneleri meydana з?karm??lard?r. Havas?z, karanl?k ve son derce zor зal??ma ko?ullar?na sahip olan bu tekneler Karadeniz insan?n?n cesurlu?u ve gцzь pekli?i sayesinde y?llarca denizlerimizde gezmi?lerdi. H?rз?n Karadeniz'e ve sert do?a ko?ullar?na cevap veren, Karadeniz insan?n?n zekas?n?n bir ьrьnь olarak ortaya з?km??t?r Taka'lar. Y?llarca alternatifinin olmay??? onu Karadeniz'in sembolь haline getirmi?tir. 19.yьzy?lda ula??lmas? зok zor olan Karadeniz'de Taka yap?m ustalar? kendi imkan ve deneyimleri ile otantik Karadeniz takalar?n? yap?p ortaya з?kard?lar. Eski denizciler "Takalar?n gьvertesi ?slanmaz " derler. Yap?s? Karadeniz'in h?rз?n dalgalar?na kar?? koyacak ?ekilde imal edilmi?lerdir. Taka , Karadeniz'in gьnlьk hayat?nda her zaman ihtiyaз duyulan, hizmetine ba? vurulan, el alt?nda olmas? gereken bir araз olmu?tur. Dь?ьnlere taka ile gidilir, hastas? olan doktoru, do?umu olan ebeyi getirmek iзin takay? yollard?. Haftada bir, sahil kцylerinden, kasaba pazarlar?na yolcu ve yьk ta??n?rd?. Rusya'da 1917 y?l?ndaki Bol?evik isyan?ndan kaзanlar? yine takalar ta??m??t?r ?stanbul'a. Daha sonralar? bir ulusun kurtulmas?nda цnemli gцrevler ьstlenmi?ti. Kurtulu? sava??nda Rusya'dan cephane, malzeme ta??m??t?r Mustafa Kemal'in ordusuna. Karadeniz Taka's?: Baltaba?, k?з? aynal?, ba?? yьksek ve gagal?, ortada alзalan ve k?зa do?ru yьkselen bordas? зal?ml? (kavisli), talazl?kl?, k?rma direkli, a??rma yelkenli, yeke dьmenli, ambarl?, geni? kar?nl?, 2-30 tonluk, boylar? 8-15 metre aras? yьk kay???. Taka kamaral? veya kamaras?z olabilir. Denize kolayl?kla at?l?p, зekilen takalar, yьk ta??maktan ba?ka, kur?unculukta, hamsi ??r?plar?nda, зekme, aktarma ve demirlik motoru olarak, sьrme yani parakete av?nda ve yolcu ta??mada da kullan?lm??lard?r. ?lk taka'lar 19 yьzy?l sonlar?na do?ru ortaya з?kt?lar. O zamanlar bцlge halk? Rusya ile ticaret yaparlard?. Bu tekneleri de takas ticaretinde kulland?lar. Kьзьk boy kьrekli takalarda, iki s?ra kьrekзinin ?skarmozlar?n? aз?kta b?rakacak ?ekilde, teknenin ortas?na Yak?n bir yerde ba?layan parapet, k?зa kadar ba?lar. Daha bьyьk takalarda ise parapet ba? omuzluktan ba?lar. Parapet ku?a?? da borda kavisine uygun bir yay зizer. Parapet gьverteye dalga ve serpinti girmesini цnler. Teknenin k?з?nda parapet yoktur. Kamaras?z takalar?n k?з ьstьnde dьmencinin oturmas? iзin iki kar?? geni?likte bir oturak ve dьmen yekesinin rahatзa tutulabilece?i bir alan bulunur. Ba? bodoslaman?n omurgaya birle?ti?i yer kavislidir. Yьklь su hatt?n?n alt?nda kalan bu yuvarlakl?k, takan?n ani dцnь? ve manevra yetene?ini art?r?r. Suya girdi?i yerde takan?n ba?? incedir, ancak su hatlar? geriye do?ru aз?lan e?riler meydana getirir. Teknenin karn? yuvarlak ve geni?tir. Karadeniz'de do?al limanlar bulunmad??? iзin, hemen her gьn karaya зekilmesi gereken takan?n ba? omuzluklar?nda rahat sapan vurulabilmesi iзin gadeboz bulunur. Kumsala felenkler dizilir, ba?tankara tam yol verilip felenklerin ьzerine taka bindirilir. Karaya зekilirken rahat olsun diye Takan?n omurgas? зok geni?tir. Takan?n, bir madeni mil ьzerinde dцnerek yat?r?lan, alt k?sm? зatall? bir dire?i vard?r. Buna k?rma direk denilir. Yelken aзmak gerekmiyorsa yada tekne karaya зekilip kay?khaneye veya bir зardak alt?na konuldu?u zaman,direk indirilir, yatay hale getirilir. Takalar Latin yelkenli teknelerdir. Latin yelkeni, ьзgen ?ekilli bьyьk bir yelkendir. Hemen hemen teknenin boyuna yak?n uzunlukta bir serenle dire?e зekilir. Latin yelkene Karadenizli denizciler rьzgar?n esti?i istikamete gцre, dire?in bir taraf?ndan цbьr taraf?na sereniyle birlikte a??r?ld??? iзin a??rma derler. Yelken a??r?laca?? zaman, seren a?a?? зekilir, yelkenin alt yakas? elle toplanarak serene yakla?t?r?l?r, ba? ucu a?a?? bas?lan seren, dire?inin etraf?nda зevrilerek, bir taraftan цbьr tarafa a??l?r. Yelken aз?ld??? zaman, dire?in ba??ndan gelen, takan?n ba??na ba?lanan ip зekilerek yelkenin ba?? tekneye iyice yakla?t?r?l?r. Makinelerin henьz kuvvetli olmad??? dцnemlerde, kuvvetli havalarda, motorla birlikte yelkeni de aзarlar. ?ki kuvvetin gьcь birle?tirilerek,Karadeniz'in sert dalgalar?na kar?? koyulabilirdi. Makine ile yelkenin birlikte kullan?ld??? seyirlerde, yelken; tekneyi sudan kald?rarak, teknenin deniz yemesini цnlьyor, yani зullanan dalgan?n alt?nda kalmadan, h?z? kesilmeden seyrini temin ediyordu. Takalar зubuk boya tabir edilen tarzda boyan?rd?. Bu boya usulь Karadeniz teknelerinin geleneksel tarz? haline gelmi?tir. Karadeniz insan? , k?yafetlerindeki renkleri ve ahengini teknelerine de yans?tm??lard?. Karadeniz yap?s? teknelerde, kaplama tahtalar?n?n ьst s?ras?na зizgi зizilir ve dar a??zl? k?y? kцsteresiyle 2 -3 mm derinlikte kanal aз?l?r, bu i?leme зubuk зekmek veya aзk? aзmak denilirdi. Ba? bodoslamadan, k?з bodoslamaya kadar uzanan зubuklara, farkl? renklerde sьrьlen boyaya da зubuk boya denirdi. Takalar?n зapa tahtas?na veya yumrunun ьstьndeki tahtaya sьrьlen koyu vernik rengine sak?z boyas? denir. Sak?z boyas? sьrьlen tahtaya sak?z tahtas? denir. Sak?z tahtas?n?n ьzerine, boydan boya iki ince зubuk boya зekilirdi. Bu зubuk boyalar beyaz yada aз?k bir renk olurdu. Takalar?n renkleri birbirinin ayn? olmaz. Ancak baz? taka sahipleri takalar?nda ayn? rengi kullan?rlard?. Uzaktan bak?ld???nda kimin takas? oldu?u belli olurdu. Boya renklerinde genelde aз?k renkler kullan?l?rd?. Цrne?in aз?k ye?il yada mavi ulan?ld???nda yan?na gelen beyaz?n iзine de ayn? renkten bir miktar kat?larak renklerin birbirine geзi?ini daha gьzel yaparlard?. Bir зok rengi deneyerek uygun renk s?ralamas?n? tespit ederlerdi. 1950'li y?llar?n sonlar?na do?ru bal?kз?l?kta alamatralar kullan?lmaya ba?land?. Bal?kз?lar?n iste?i ьzerine ustalar takalar?n arkas?n? bozarak teknelerin k?з?n? uzatt?lar, alttan da takviye ederek k?з ьstьnde a? koyacak bir alan yaratt?lar. Kamaray? da цne ald?lar m? al sana yeni bal?kз? teknesi .Bu tekneler зok uzun цmьrlь olmad?lar. Gьnьmьzьn ?artlar?na ayak uyduramayan klasik yцntemlerle tekne yapan ustalar kalmad??? gibi yeni nesil yeti?en ustalarda зa?a ayak uydurabilmek iзin saз tekne yap?m?n? tercih ediyorlar. Gerзi ah?ap tekne yapacak usta bulunsa bile bak?m? zor olan bu teknelerden kim yapt?r?r ki ? Burada biz modelcilere bir i? dь?ьyor. Amac?m?z bu nesli tьkenen teknelerin, en az?ndan modellerini ya?atabilmek. En az?ndan gelecek nesillere bunu b?rakabilelim. GIRGIR TEKNELER?N?N GENEL YAPISAL ЦZELL?KLER? ANA BOYUTLAR Halen geleneksel yцntemlerle in?a edilmeye devam eden Karadeniz tipi bal?kз? gemilerinde yat?r?mc? ki?i veya firma tarafindan belirlenen tek dizayn parametresi gemi boyudur. Gemi boyunun bilinmesi yap?m ustalar? taraf?ndan sцz konusu geminin imalat? iзin yeterli olmaktad?r. Geminin; geni?lik, derinlik draft gibi di?er ana boyutlar? gemi boyu esas al?narak belirlenir. Sцz konusu gemiler iзin yayg?n olarak kullan?lan de?erler; boy-geni?lik iзin L/B=3.33, boy-derinlik iзin L/D=8.33-10 ve geni?lik-draft iзin B/T=2.5 tir [5]. GENEL YERLE?T?RME PLANI G?rg?r tekneleri, ilk kullan?ld?klar? gьnden zaman?m?za kadar teknolojik geli?melere ba?l? olarak baz? de?i?iklikler gцstermekle beraber, donan?mlar? aз?s?ndan genel olarak tekne iзi, gьverte ьstь ve kцprь ьstь donan?mlar? olmak ьzere ьз ana ba?l?k alt?nda toplanabilir . TEKNE ?З? DONANIM Teknenin k?з k?sm? genel olarak ayna k?з ?eklindedir. Ancak son y?llarda k?з ьstь tasar?m?nda, yard?mc? botun konulmas?na ve a??n kayarak kolayca denize at?lmas?na olanak sa?layacak ?ekilde цnemli bir de?i?iklik yap?lm??t?r (?ekil 2). Makina dairesi gьverte alt?nda k?зa yak?n yerle?tiri?mi? olup genel olarak ana makina, jeneratцr ve pompalan iзine al?r. Pervane kanatlan 3 veya 4'lь olup ana makina adedine ba?l? olarak tek, зift veya ьз uskurlu olabilmektedir. Dьmen sistemi hidrolik veya elektroniktir. Yak?t tanklar? kapasiteye ba?l? bьyьklьklerde olup simetrik olarak gьverte alt?nda ve k?зa yak?n olarak yerle?tirilirler. Tatl? su tanklar? genel olarak teknenin ba? veya k?з k?sm?nda gьverte alt?nda bulunur. Denizlerimizde g?rg?r bal?kз?l??? av sahalar? sahilin pek uza??nda olmad??? ve bal?kз?l???n hemen hemen gьnьbirlik olmas? nedeniyle, tatl? su tanklar? kьзьk kapasitelerde olmak ьzere gьverte ьstьnde de bulunabilir. Bal?k ambar? genellikle ortada yer al?r. Ancak g?rg?r tekneleri genellikle yanlar?nda aynca bir ta??y?c? tekne bulundurduklar?ndan nadiren bu ambara gereksinim duyarlar. Bununla beraber aз?k denizde bal?kз?l?k yapan g?rg?r tekneleri, yanlar?nda ta??y?c? tekne bulundurmad??? iзin, bal?k muhafazas?na uygun so?uk depolama ambarlar?na sahip olacak ?ekilde tasarlan?r veya modernize edilirler. GЬVERTE ARAЗ GEREЗ DONANIMI G?rg?r a??n?n зal??t?r?labilmesi iзin gerekli olan araзlar burada bulunur. Bu araзlar genel olarak; ana direk ve dire?e ba?l? bir eksen etraf?nda dцnebilen bom direkleri, bom dire?ine ba?l? mekanik veya hidrolik sistemle зal??an a? toplama makaras?, istinga halat?n? basan vinз, tel ve halatlar?n geзirildi?i sabit ve hareketli makaralar ve зelik mapalar?n tak?ld??? mataforadan olu?ur. KЦPRЬ ЬSTЬ DONANIMLARI Denizlerimizde зal??an g?rg?r teknelerinin kamaralar?n?n bulundu?u alan, teknenin ortas?ndan ba? tarafa do?ru olup yakla??k olarak ana gьvertenin 1/3'lьk bir k?sm?n? i?gal eder. Bu alan en az 15-20 ki?iyi bar?nd?racak bir kapasitede olup, mutfak, lavabo, tuvalet, banyo ve ya?am alan? gibi mekanlar? kapsar. Gьverte ьst yap?lan en az iki katl? olup kцprь ьstьnde seyir araз gereзleri, bal?k bulucu ve haberle?me cihazlan bulunur. ANA GEM? Karadeniz tipi g?rg?r teknelerini temsil etmek ьzere, Tablo l'de genel fiziksel цzellikleri verilen bir ana gemi (parent ship) seзilmi?tir. Sцz konusu ana gemi analiz edilerek geleneksel tasar?m?n fiziksel, hidrostatik, stabilite, ve genel mukavemet karakteristikleri ortaya konulmu?tur. STAB?L?TE Bal?kз? gemilerinin зal??ma ko?ullar?n?n a??rl??? ve de?i?kenli?i dolay?s?yla, bu gemilerin can ve mal gьvenli?i yцnьnden yeterli bir denizcilik ve stabiliteye sahip olmalar? gerekmektedir. Bal?kз? gemilerinde stabilite, geminin yьklenme durumlar?na gцre de?i?iklik gцsterdi?inden farkl? ko?ullar alt?nda incelenmelidir. Bu karakteristik ko?ullar: a) Donan?ms?z bo? gemi (light ship) durumu b) Limandan ayr?l?? durumu c) Yan yьklь olarak av bцlgesinden ayr?l?? durumu d) Tam yьklь olarak av bцlgesinden ayr?l?? durumu Donan?ms?z bo? gemi, sadece kuru tekne ve makina a??rl???ndan ibaret olup hiз bir donan?m ve ekstra a??rl?k ihtiva etmez. Limandan ayr?l?? durumunda tekne; gerekli av ve seyir araзlar?yla donanm?? olarak, personel, yak?t, ya?, su, kumanya, buz, v.s. a??rl?klar? bulundurur. Av bцlgesinden ayr?l?rken teknedeki sarf malzemelerinin yans?n?n harcand??? ve bal?k ambarm?n yar?ya veya tam olarak dolu olabilece?i dь?ьnьlьr. Ana gemiye ili?kin yukar?da belirtilen de?i?ik yьkleme durumlar?na kar??l?k gelen statik stabilite e?rileri ?ekil 5'te зizilmi?tir. ?ekilde gцsterilen A=112 t bo? gemi deplasman?n?, A=205 t limandan ayr?l?? durumundaki deplasman?, A=211 t yan yьklь durumundaki deplasman? ve A=263 t tam H?DROSTAT?K Seзilen ana gemiye ait ofset tablosu olu?turularak gemi endaze plan? elde edilmi?tir. ?ekil l'de en kesitleri gцsterilen gemi formu elde edildikten sonra WOLFSON UNIT adl? bilgisayar program? kullan?larak gemi hidrostatik ve stabilite karakteristikleri elde edilmi?tir. Sцz konusu karakteristikler, 1.4m. su hatt?ndan ba?lamak ьzere 0.025m'lik ad?mlarla 2.4m. su hatt?na kadar gemi formunun taranmas?yla elde edilmi?lerdir. Bu karakteristikler: gemi deplasman? (A), sephiye merkezinin boyuna ve dь?ey konumu (LCB,VCB), yьzme merkezinin boyuna konumu (LCF), bir santim batma tonu (TPC), bir santim trim momenti (MCT) dir. GENEL MUKAVEMET Bu k?s?mda, seзilen ana gemi orta kesitinin Lloyd Kurallar?na uygunlu?u kontrol edilmi?tir. Bu maksatla ilk olarak gemiye ili?kin a??rl?k-kald?rma kuvveti SONUЗ VE TARTI?MA Bu зal??mada incelenen Do?u Karadeniz yap?m? bal?kз? gemilerinin, boyutsal olarak kendilerine benzer di?er bal?kз? gemileriyle kar??la?t?r?ld???nda baz? цnemli yap?sal farkl?l?klara sahip olduklar? gцrьlьr. Bunlardan en dikkat зekici olan? boyutsal oranlardaki fakl?l?klard?r. Bu gemilerin geni?likleri genel olarak boylar?na gцre daha bьyьk tutulmaktad?r. Boy-geni?lik oran? (L/B) Karadeniz tipi bal?kз? gemilerinde ortalama 3.33 civar?nda iken dьnyan?n di?er benzer bal?kз? gemileri iзin bu oran genel olarak 4-4.5 aral???nda bir de?er olmaktad?r. Di?er bir farkl?l?k ise Karadeniz tipi bal?kз? gemilerinin yьksekliklerinin genel olarak geni?liklerine gцre daha kьзьk olmas?d?r. Di?er bir ifadeyle geni?lik-derinlik oranlan (B/D) daha bьyьktьr. Karadeniz tipi bal?kз? gemilerinde B/D oran? ortalama olarak 2.67 iken benzer di?er gemilerde bu oran ortalama olarak 2.23 de?erinde olmaktad?r. Gemi geni?li?inin bьyьk tutulmas? daha geni? bir gьverte alan? sa?lamaktad?r. Bu durum bal?k a?lar?n?n k?з ьstьnde daha rahat istiflenmesine ve bal?kз?l?k aktivitelerinin de kolayca yьrьtьlmesine olanak sa?lamaktad?r. Gemi yьksekli?inin de az olmas? a?lar?n denize at?l?p toplanmas? s?ras?nda avantajl? bir durum do?urur. Karadeniz tipi bal?kз? gemilerinin gьverte ьst yap?lan avc? tekneler iзin ьз kat ta??y?c? (yedek) tekneler iзin iki kat olarak yap?lmaktad?r. Ьз katl? kamara yap?m? e?ilimi цzellikle son on y?lda artm??t?r. Цnceleri iki katl? olarak yap?lan gemiler gьnьmьzde ьз katl? olarak yap?lmaktad?r. Evvelce iki katl? olarak yap?lm?? olanlar da ьз katl?ya dцnь?tьrьlmektedir. Bu e?ilimin bilimsel olarak kesin bir izah?n? yapmak mьmkьn olmamakla beraber bal?kз?lar, kendileriyle yap?lan sцzlь gцrь?melerde denizi ve k?з ьstьndeki bal?kз?l?k faaliyetlerini daha kolay gцzlemleyebilmeyi buna gerekзe olarak gцstermi?lerdir. Зok katl? kamaral? yap?n?n esas olarak bal?kз?lar?n ifade ettikleri gerekзelerden de?il de prestij ve konfordan kaynakland???n? sцylemek daha do?ru bir saptamad?r. Sцz konusu bal?kз? gemilerinin ya?am mahallerinin de oldukзa lьks ve konforlu bir donan?ma sahip olduklar? gцrьlmь?tьr. Prestij unsurunun makina gьcьnьn belirlenmesinde de etkin oldu?u gцzlenmi?tir. Yap?lan цn hesaplamalar sonucunda bal?kз? gemilerimizin gere?inden зok fazla gьce sahip makinalar kulland?klar? anla??lm??t?r. Bu durum ku?kusuz mьhendislik hesaplamalar?na dayanmayan ve tamamen bal?kз?n?n ki?isel iste?inin bir sonucudur. Bцlge bal?kз? gemilerinde ana makina adedinin art?r?lmas? yцnьnde de bir e?ilim sцz konusudur. Цnceleri tek makinal? olarak yap?lan gemiler ?imdilerde iki ve bazen de ьз makinal? olarak yap?lmaktad?r. Ana makina say?s? kadar da pervane kullan?lmaktad?r. Pervane seзimi de tamamen gelenekseldir. Seзilen ana geminin analizinden form katsay?lar? ve hidrostatik parametrelerinin de?i?im aral?klar? belirlenmi?tir. Bu aral?klar; blok katsay?s? iзin cb=0.301-0.489, prizmatik katsay?s? iзin cp=0.646-0.725, ortakesit katsay?s? iзin cm=0.468-0.675, suhatt? katsay?s? iзin cw=0.645-0.815, sephiye merkezinin boyuna konumu iзin %LCB=(2.2 ile -1.3)Lwl (- i?areti k?зa do?ru olan yцnь belirler), sephiye merkezinin dь?ey konumu iзin VCB=0.977m-1.578m, yьzme merkezinin boyuna konumu iзin %LCF=(-1 ile -.3.8)Lwl, bir cantim batma tonu iзin TPC=1.472-1.860 ve bir santim trim momenti iзin MCT=1.894-3.133 olarak bulunmu?tur. ?ekil 5'in analiz edilmesinden, bu зal??maya konu olan Karadeniz tipi bal?kз? gemilerinde I.MO. taraf?ndan цnerilen stabilite ko?ullar?n?n зok rahatl?kla sa?land??? gцrьlmь?tьr. Do?rultucu moment kollan (GZ) de?erlerinin minimum de?erlerden зok fazla oldu?u anla??lm??t?r. Bu durum statik stabilite aз?s?ndan olumludur. Ancak konfor yцnьnden istenmeyen bir цzelliktir. Moment kolunun bьyьk olmas? yalpa durumunda gemiyi зok зabuk do?rultmaya зal??aca??ndan ani hareketler sцz konusudur. Bu hareketler gemi personelinin зal??ma ko?ullar?n? zorla?t?rd??? gibi mukavemet aз?s?ndan da gemi yap? elemanlar? ьzerinde istenmeyen zorlanmalara neden olurlar. ?ekil 7'den gцrьlebilece?i gibi kesme kuvvetinin maksimum de?eri 17 ton olup gemi ortas?nda olu?maktad?r. Sakin su e?ilme momentinin maksimum de?eri ise 47 ton-metre olup mastцriden yakla??k 2.5m k?зta olu?tu?u belirlenmi?tir. ?lave dalga e?ilme momenti dikkate al?nd???nda maksimum bile?ik e?ilme momentinin gemi ortas?nda olu?tu?u ve de?erinin 348 ton-metre oldu?u bulunmu?tur. ?lave dalga e?ilme momenti Llyod kurallar?na gцre belirlenmi?tir. Bu kurallara gцre bal?kз? gemileri iзin mьsaade edilen maksimum bile?ik e?ilme gerilmesi 178 N/mm2 iken, analiz edilen gemide bu de?er maksimum olarak 24.4 N/mm2 olarak bulunmu?tur. Gцrьldь?ь gibi bu de?er mьsaade edilen maksimum gerilmenin зok alt?ndad?r. Bu da bize sцz konusu bal?kз? gemilerinin genel mukavemet aз?s?ndan oldukзa yeterli olduklar?n? ve bundan dolay? yerel mukavemet aз?s?ndan kontrol edilmeleri gere?inin daha цnemli oldu?u sonucunu gцstermektedir. Mevcut geleneksel tasar?m?n ana цzelliklerine ba?l? kal?narak baz? de?i?ikliklerin yap?labilmesinin olas? oldu?u gцrьlmь?tьr. Buna gцre ьз katl? kamara yerine iki katl? tasar?m цnerilmi?tir. Ьз katl? dьzende, ikinci katta bulunan personel yatakhanesi gemi ba? alt?na rahatl?kla konabilir. Bu hem ьretim maliyetini hem de rьzgar direncini azalt?r. Ayr?ca gemi a??rl?k merkezini a?a??ya kayd?rd???ndan stabiliteyi de iyile?tirir. |
1 2
sosyal ağlarda paylaşma
